វិស្សមការអំពិលអំពែក

ព្រះរាជសម្ភារ

ព្រះបាទស្រីធម្មរាជា ឬព្រះរាជសម្ភារ (ពញាតូ) ទ្រង់ជាព្រះ កវីនិពន្ធម្នាក់ដ៍ឆ្នើម ក្នុងសតវត្សទី ១៧ (១៦៣៦-១៦៤៣) ។. ស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះអង្គជាច្រើន ទោះបីលំអៀងលំអោនទៅរក ផ្លូវមនោសញ្ចេតនាស្នេហាក៏ដោយ ក៏តាំងពីសម័យនោះមកទល់ សម័យនេះ ក្នុងពិភពកវីនិពន្ធ អក្សរសិល្ប៍អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ បាន វាយតំលៃថា ជាស្នាព្រះហស្ថ ដែលបង្កប់ដោយអត្ថន័យទូលំ ទូលាយជ្រាលជ្រៅបំផុត សំរាប់អប់រំសតិអារម្មណ៍កូនខ្មែរជំនាន់ ក្រោយ កុំឱ្យលង់នៅក្នុងកិលេសតណ្ហា ដែលជាប្រការនាំខ្លួនឱ្យ ធ្លាក់ក្នុងភពអន្តរាយ ដ៏ខ្មៅងងិត ។

កំណត់ហេតុពណ៌ស្វាយ ភាគ២

"គូស្នេហ៍ស្ម័គ្រស្មោះមួយគូបានត្រលប់មកជួបគ្នាម្តងទៀតដោយសារកម្លាំងអធិដ្ឋាន តែទីបំផុតពួកគេក៏ត្រូវបែកគ្នា ដោយសារតែកម្លាំងអធិដ្ឋាននោះដែរ។ ពាក្យសន្យាដោយតំណក់លោហិតក្នុងអតីតជាតិត្រូវការប្តូរដោយពាក្យសច្ចៈក្នុងជាតិថ្មី។ គ្រប់យ៉ាងជាការកំណត់ទុកនៃជោគវាសនា ប៉ុន្តែនៅមានសៀវភៅកំណត់ហេតុមួយក្បាលទៀតដែល លីឡាមិនទាន់បានអាន ហើយដំណោះស្រាយជីវិតនៅទីបញ្ចប់គឺស្ថិតនៅលើកំណត់ហេតុនេះហើយ។"

ត្រពាំងត្រាំវិញ្ញាណ

Lost and Found

គេជាមនុស្សដែលឆាប់បាក់ទឹកចិត្តនាងជាមនុស្សដែលចូលចិត្តលើកទឹកចិត្តអ្នកដទៃ គេជាមនុស្សដែលចូលចិត្តស្ងប់ស្ងាត់​ មិននិយាយច្រើននាងជាមនុស្សដែលចូលចិត្តភាពរីករាយ​ និយាយទាល់តែគេងលក់គេជាមនុស្សដែលឯកា​ ខ្វះភាពកក់ក្តៅ

ជីវិតនារី ឆ្លងកាត់ព្យុះកម្ម

នៅថ្ងៃដែលយើងរៀបការ

ពួកយើងរៀបការទៅ សំឡេងរបស់គេបន្លឺឡើង ពេញនៅក្នុងសោតវិញ្ញាណរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំសូមស្បថថាទោះបីជាប៉ុន្មានរយពាន់ថ្ងៃខែ តទៅមុខទៀត ខ្ញុំក៏នៅតែចងចាំសំឡេងដ៏ផ្អែមល្ហែមរបស់គេមួយឃ្លានោះដែរ។

មានុច្ឆា

តំណាលពីនាងមានុមេរា ស្រស់ស្អាតអស្ចារ្យលើស្រីទាំងពួង។នាងជាភីលៀង របស់បុត្រីពៅនៃស្តេចភុជង្គនាគ តែបែរធ្វេសប្រហែល បណ្តាលឱ្យបាត់ ត្បូងរំដួល។ នាងត្រូវបណ្តាសាគ្មានប្រណី ក្លាយខ្លួនជាត្រីក្បាលជាមនុស្ស ត្រូវគេផ្តល់នាមថា «មានុច្ឆា»។

លម្អងសមុទ្រ

ការជួបគ្នាដែលមិនដែលព្រៀងទុករវាងបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ដេន និងនារីជាលម្អងសមុទ្រដែលគ្មានឈ្មោះ។ នេះជាការជួបគ្នាដែលដេនមិនអាចបំភ្លេចបាន នេះឬជាស្នេហា? តើវាអាចទៅរួចដែលទេ រវាងមនុស្សនិងលម្អងសមុទ្រ?

វិភាគទាននៃការសិក្សារអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ

នៅក្នុងអក្សរសិល្ប៍វ ខ្មែរក្រៅអំពីចលនាព្រហ្មនិយមនិងចលនាពុទ្ធនិយម មានចលនាអក្សរសិល្ប៍ មួយបែបដែលមានលក្ខណៈប្រាកដនិយមប៉ុន្តែដែលមានទំនង ជីវិតនិយមបន្តិច កើចលនាអក្សរសិល្ប៍ដែលលាតត្រដាងអំ ពីនាកជីវិតពិតប្រាកដរបស់មនុស្ស ហើយដែលគ្មានអពួក គមន៍អំពីទេវៈនិងគោលគំនិតជ្រៅជ្រះទ្រឹស្តីនិយមអ្វីឡើយ។ អ្នកសិក្សាអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរយើងខ្លះនាំគ្នាសន្មតហៅចលនាអក្សរ សិល្បៈនេះថាជាចលនាខេមរនិយម បានសេចក្តីថារឿង ឬ លោមលោកទាំងឡាយដែលកើតមានឡើង នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ទោះប សុទ្ធសាធ ហើយដែលចោទអំពីបញ្ហាខ្មែរសុទ្ធសាធ។ ទោ រឿងសុភាទន្សាយអាចមានប្រភពនោក្នុងរឿងព្រេងនៃប្រទេស ម៉ាឡេស៊ីក៏ដោយ (បើយើងជឿតាមការអះអាង របស់អ្នក ប្រាជ្ញបារាំងដែល សិក្សាអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ(1)ក៏រឿងសុភាទន្សាយ ជារឿងព្រេងមួយដែលខ្មែរយើងនិយមជាទីបំផុត ហើយនៅ ក្នុងន័យនេះយើងអាចចាត់ទុកថាខ្មែរយើងជាច្រើន ក៏និយមទស្សន:ជីវិត្តរបស់តួអង្គទន្សាយនេះដែរ ។

ទ្រខ្មែរ ឯនាយ ព្រំដែន

នៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចចំរើនជឿនលឿន មានសន្ទុះវប្បធម៌ខ្លាំងក្លា អ្នកដែលប្រាថ្នាចង់កសាងខ្លួនទៅជាសិល្បករ កីឡាករ គ្រប់ប្រភេទ រួមទាំងអ្នកបង្កើតស្នាដៃច្នៃប្រឌិតវត្ថុសិល្បៈផ្សេងៗ ទៀត (Createur) ដើម្បីរួមចំណែកលើកតំកើងវប្បធម៌ជាតិ បានត្រូវ មជ្ឈដ្ឋានគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ក្នុងសង្គមឱ្យតម្លៃ ទេសៈទាំងអស់ ។ និងទទួលស្គាល់គ្រប់កាលៈ

សោកនាកម្មនៃការអផ្សុករបស់អ្នកស្រីបូវ៉ារី

សិស្សានុសិស្ស និង និស្សិតដែល បានសិក្សាអក្សរសិល្ប៍បារង ស្គាល់ប្រលោមលោករបស់លោក « ត្រូវស្ដារ ហ្គូប៊ែរត៍ » (Gustave Flaubert) នេះច្បាស់ណាស់ ។ ប៉ុន្តែ សព្វថ្ងៃនេះ ដោយការសិក្សា អក្សរសិល្ប៍បារាំង បានត្រូវបង្រួមមកត្រឹមការសិក្សរភាសបារសុទ្ធ សាធទៅវិញ សិស្សានុសិស្សវខ្មែរយើងពុំអាចក្រេបជញ្ជក់យកអង្គរស ពិតប្រាកដនៃប្រលោមលោកនេះបានឡើយ ។ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅ នឹងសេចក្តីត្រូវការដ៏សំខាន់នេះ ខ្ញុំសូមធ្វើវិភាគទានខ្លះៗ ដើម្បីទ្រទ្រង់ នូវគំនិតមនុស្សធម៌និយម ដែលអាចរលាយសាបសូន្យហើយសរការ ប្រស្រ័យទាក់ទងរវាងវប្បធម៌និងវប្បធម៌ធ្ងរទៅៗ ជាលំដាប់ ។ ម៉្យាង ទៀតអក្សរសិល្ប៍បារាំងនេះជាគោលគំនិតមនុស្សធម៌មួយ យ៉ាងមាំដែល ជាមូលដ្ឋាននៃវិទ្យាសាស្ត្រមនុស្ស (Sciences Humaines) ជាពិសេស ចិត្តវិទ្យា និងសង្គមវិទ្យា ។ ការទាក់ទងរវាងវប្បធម៌និងវប្បធម៌ ជា មធ្យោបាយដ៏ល្អបំផុតក្នុងការស្ថាបនាសន្តិភាព ពោលគឺជាមធ្យោបាយ នៃការយោគយល់ផ្លូវចិត្ត ផ្លូវគំនិតរវាងជាតិនិមួយ ៗ ដែលជាកាតព្វកិច្ច ដ៍ធំធេង ហើយដ៏ពិបាករបស់អ្នកប្រាជ្ញ ទស្សនវិទូ កវី និងអ្នកនយោបាយ គ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ។ អានាគតអង្គទូតខ្មែរយើង (nos futurs diplomates) ពុំអាចបំពេញករណីយកិច្ចរបស់ខ្លួនឲ្យបានហ្មត់ចត់ឡើយ ប្រសិនបើ «គេពុំព្រមទទួលស្គាល់ ឬ ចេះអក្សរសិល្ប៍នៃប្រទេសជាមិត្តឲ្យបានបាស់លាស់ ។ ដោយខេមរយានកម្ម បានធ្វើដំណើរដែលទៅមុខពេក ទៅហើយ និស្សិតនៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ និង មនុស្សសាស្ត្រ នៃសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ក៏គ្មានលទ្ធភាពនឹងសិក្សាអក្សរសិល្ប៍ទាំងនេះឲ្យ ជ្រៅជ្រះដែរ ហើយនៅក្នុងករណីនេះគ្មានមូលដ្ឋានបទៅឡើយក្នុង ការសិក្សាចិត្តវិទ្យា សង្គមវិទ្យា និង និតិវិទ្យា ដែលសុទ្ធតែជាឧបករណ៍ នៃវិទ្យាសាស្ត្រមនុស្ស ។ គឺនៅក្នុងគោលគំនិតពង្រីកពង្រឹងមូលដ្ឋាន នៃវិទ្យាសាស្ត្រនេះហើយ ដែលខ្ញុំខិតខំធ្វើវិភាគទាននេះ ទោះបើតូច ស្តើងយ៉ាងណាក្តី ។

នរក្ស

​​ព្រោះនរក្ស គឺ ស សស្អាត មិនអាចយកពណ៌ពីមនុស្សណាមកប្រឡាក់បានឡើយ។ ស្នេហាដែលគេបានផ្ដល់ឲ្យខ្ញុំ វាហាក់នាំយក ស ចេញពីខ្ញុំ ដូច្នោះទើបខ្ញុំត្រូវធ្លាក់ នរក ដូចពេលនេះ? ប៉ុន្តែខ្ញុំប្រឡាក់ពណ៌ដ៏ល្អបំផុតពណ៌ដែលគេឲ្យមកខ្ញុំ។