អក្សរសិល្ប៍បារាំង សតវត្សទី១៩

តេជោមាស តេជោយ៉ត

ឧកញ៉ាតេជោបុរារាជ (តេជោកោស) និងទុករាមរាជតេជោ ( ជោយ៉ត) ជាមហាវិរបុរសខ្មែរដ៏ល្បីល្បាញនៅសតវត្សទី ១៧ ដែលអាច ទស្សនៈនិងឧត្តមគតិ ល្បីរន្ទីរហូតមកដល់ពេលសព្វថ្ងៃ ។ កម្រមានវិរបុរសណា ដែលអាចធ្វើបានតាមតំរូវិរភាពជាច្រើនរបស់ រលោក ដែលមោះមុត អង់អាចគួរឱ្យស្ញប់ស្ញែងពន់ពេកណាស់ ជាអាទិដូច ជា “តេជោមាស គ្រាន់តែនិយាយចាញ់សំដីស្រីមួយម៉ាត់ ទោះបីខ្លួនជាមេ ទ័ពធ្លាប់មានជ័យជំនះលើសមរភូមិ សង្រ្គាមរាប់មិនអស់ក៏ដោយ ក៏សុខ ចិត្តធ្វើអត្តឃាត ដើម្បីយកឈ្នះលើចិត្តស្រីនិងតណ្ហា ។

ប្រលោមចិត្តភាគ ២

បង្កើតស្នេហាមួយមិនមែនជារឿងពិបាកទេ ប៉ុន្តែចង់រក្សាស្នេហាមួយឱ្យស្ថិតស្ថេរអមតៈទើបជាការពិបាកបំផុត។ អាពាហ៍ពិពាហ៍គ្រាន់់តែជាការចាប់ផ្ដើមសម្រាប់ជីវិតគូ តែមិនមែនជាទីបញ្ចប់សម្រាប់ស្នេហាឡើយ។ បងពិតជាមិនយល់ទេហើយបងនៅតែចង់សួរអូនថាហេតុអ្វី? ហេតុអ្វីបានជាអូនសម្លាប់បេះដូងបងជាលើកទី២ដោយដៃអូនផ្ទាល់ ទាំងអូនក៏ដឹងហើយថាបងអាចមានជីវិតថ្មីម្ដងទៀតក៏ព្រោះតែអូន ហើយអូនក៏ដឹងច្បាស់ថាអូនគឺជាពន្លឺថ្ងៃដែលចាំងឆ្លុះបំភ្លឺជីវិតដ៏ងងឹតមួយនេះ។ ចិត្តអូនសាងពីអ្វីទៅហេតុអ្វីក៏ដាច់មេត្តាដល់ម្លុឹង ដាច់ចិត្តបំផ្លាញបេះដូងដ៏បរិសុទ្ធរបស់មនុស្សម្នាក់ដែលប្រគល់ឱ្យអូនគ្រប់យ៉ាងសូម្បីតែជីវិត។ ផ្ដល់ចម្លើយមួយដ៏ស័ក្កិសមឱ្យបងផង កុំធ្វើឱ្យចិត្តស្មោះមួយនេះបរាជ័យម្ដងហើយម្ដងទៀត កុំធ្វើឱ្យបងស្លាប់ទាំងរស់បែបនេះ។ បងធ្លាប់ឈឺចាប់ដោយសារស្រីម្នាក់ដែលមិនបានស្រឡាញ់បងរួចហើយ តែក៏មិនឈឺស្មើនឹងស្រីម្នាក់ដែលប្រាប់ថាស្រឡាញ់បងតែបែរជាជាន់ឈ្លីបេះដូងបងខ្ទេចខ្ទាំគ្មានសេសសល់។ សុំឱ្យជីវិតគ្មានតម្លៃមួយនេះបញ្ចប់ក្នុងដៃរបស់អូនចុះបើវាជាអ្វីដែលអូនត្រូវការ បើគ្មានជីវិតហើយ ការឈឺចាប់ក៏នឹងអាចបញ្ចប់ទៅជាមួយគ្នា ព្រោះបងមិនអាចបើកភ្នែកសម្លឹងមើលអូនចាកចេញពីជីវិតបងបានទេ អ្វីដែលបងអាចធ្វើបានគឺបិទភ្នែកជារៀងរហូត សុំឱ្យអូនបានសុខនៅលើវិថីជីវិតដែលអូនជ្រើសរើសដើរទៅមុខដោយគ្មានរូបបង។

ត្រ័យទ្វារ ប្រអប់ខ្មៅ

ប្រអប់ខ្មៅកញ្ចាស់មួយ ដែលបានលាក់ទុកក្នុងបន្ទប់ក្រោមដីយ៉ាងសម្ងាត់ វាជារបស់មួយដែលមនុស្សគ្រប់គ្នាប្រាថ្នាចង់បាន ប៉ុន្តែវាបែរជាក្លាយជារបស់មានវិញ្ញាណដែល លងបន្លាចអ្នក រហូតធ្វើឱ្យអ្នកគិតថានេះជាកំហុសយ៉ាងធំមួយ​ ដែលអ្នកបានប៉ះពាល់ពាក់ព័ន្ធនឹងវា។

ស្នេហ៍កាមទេព

រូបភាពក្របសៀវភៅ ដែលទាក់ភ្នែកមិត្តអ្នកអាន ព្រមជាមួយ នឹងចំណងជើងថា “ស្នេហ៍កាមទេព” អ្នកនិពន្ធមានជំនឿថា នឹង មិនធ្វើឱ្យមិត្តអ្នកអានព្រិលស្រវាំងកែវភ្នែក ឈ្លក់វង្វេងរហូតដល់ទៅ មមើមមាយខូចសតិអារម្មណ៍ល្អៗនោះឡើយ ។ ព្រោះអឺរូបភាពបែប នេះ ជាគ្រឿងសាមញ្ញ (Simple) ពេកកន្លងណាស់ទៅហើយ សម្រាប់មនុស្សជាតិ ក្នុងសតវត្សទី ២០ យើងនេះ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ រូបភាពបែបនេះ ហើយនឹងខ្លាំងជាងនេះ មិត្ត អ្នកអានក៏ធ្លាប់បានក្រេបជញ្ជក់រៀងរាល់អាទិត្យ. រៀងរាល់ខែទៅ តាមទំព័រសារពត៌មាន និងទស្សនាវដ្តីខ្លះៗមកហើយដែរ ។

សោកនាកម្មនៃការអផ្សុករបស់អ្នកស្រីបូវ៉ារី

សិស្សានុសិស្ស និង និស្សិតដែល បានសិក្សាអក្សរសិល្ប៍បារង ស្គាល់ប្រលោមលោករបស់លោក « ត្រូវស្ដារ ហ្គូប៊ែរត៍ » (Gustave Flaubert) នេះច្បាស់ណាស់ ។ ប៉ុន្តែ សព្វថ្ងៃនេះ ដោយការសិក្សា អក្សរសិល្ប៍បារាំង បានត្រូវបង្រួមមកត្រឹមការសិក្សរភាសបារសុទ្ធ សាធទៅវិញ សិស្សានុសិស្សវខ្មែរយើងពុំអាចក្រេបជញ្ជក់យកអង្គរស ពិតប្រាកដនៃប្រលោមលោកនេះបានឡើយ ។ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅ នឹងសេចក្តីត្រូវការដ៏សំខាន់នេះ ខ្ញុំសូមធ្វើវិភាគទានខ្លះៗ ដើម្បីទ្រទ្រង់ នូវគំនិតមនុស្សធម៌និយម ដែលអាចរលាយសាបសូន្យហើយសរការ ប្រស្រ័យទាក់ទងរវាងវប្បធម៌និងវប្បធម៌ធ្ងរទៅៗ ជាលំដាប់ ។ ម៉្យាង ទៀតអក្សរសិល្ប៍បារាំងនេះជាគោលគំនិតមនុស្សធម៌មួយ យ៉ាងមាំដែល ជាមូលដ្ឋាននៃវិទ្យាសាស្ត្រមនុស្ស (Sciences Humaines) ជាពិសេស ចិត្តវិទ្យា និងសង្គមវិទ្យា ។ ការទាក់ទងរវាងវប្បធម៌និងវប្បធម៌ ជា មធ្យោបាយដ៏ល្អបំផុតក្នុងការស្ថាបនាសន្តិភាព ពោលគឺជាមធ្យោបាយ នៃការយោគយល់ផ្លូវចិត្ត ផ្លូវគំនិតរវាងជាតិនិមួយ ៗ ដែលជាកាតព្វកិច្ច ដ៍ធំធេង ហើយដ៏ពិបាករបស់អ្នកប្រាជ្ញ ទស្សនវិទូ កវី និងអ្នកនយោបាយ គ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ។ អានាគតអង្គទូតខ្មែរយើង (nos futurs diplomates) ពុំអាចបំពេញករណីយកិច្ចរបស់ខ្លួនឲ្យបានហ្មត់ចត់ឡើយ ប្រសិនបើ «គេពុំព្រមទទួលស្គាល់ ឬ ចេះអក្សរសិល្ប៍នៃប្រទេសជាមិត្តឲ្យបានបាស់លាស់ ។ ដោយខេមរយានកម្ម បានធ្វើដំណើរដែលទៅមុខពេក ទៅហើយ និស្សិតនៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ និង មនុស្សសាស្ត្រ នៃសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ក៏គ្មានលទ្ធភាពនឹងសិក្សាអក្សរសិល្ប៍ទាំងនេះឲ្យ ជ្រៅជ្រះដែរ ហើយនៅក្នុងករណីនេះគ្មានមូលដ្ឋានបទៅឡើយក្នុង ការសិក្សាចិត្តវិទ្យា សង្គមវិទ្យា និង និតិវិទ្យា ដែលសុទ្ធតែជាឧបករណ៍ នៃវិទ្យាសាស្ត្រមនុស្ស ។ គឺនៅក្នុងគោលគំនិតពង្រីកពង្រឹងមូលដ្ឋាន នៃវិទ្យាសាស្ត្រនេះហើយ ដែលខ្ញុំខិតខំធ្វើវិភាគទាននេះ ទោះបើតូច ស្តើងយ៉ាងណាក្តី ។

ព្រះរាជសម្ភារ

ព្រះបាទស្រីធម្មរាជា ឬព្រះរាជសម្ភារ (ពញាតូ) ទ្រង់ជាព្រះ កវីនិពន្ធម្នាក់ដ៍ឆ្នើម ក្នុងសតវត្សទី ១៧ (១៦៣៦-១៦៤៣) ។. ស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះអង្គជាច្រើន ទោះបីលំអៀងលំអោនទៅរក ផ្លូវមនោសញ្ចេតនាស្នេហាក៏ដោយ ក៏តាំងពីសម័យនោះមកទល់ សម័យនេះ ក្នុងពិភពកវីនិពន្ធ អក្សរសិល្ប៍អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ បាន វាយតំលៃថា ជាស្នាព្រះហស្ថ ដែលបង្កប់ដោយអត្ថន័យទូលំ ទូលាយជ្រាលជ្រៅបំផុត សំរាប់អប់រំសតិអារម្មណ៍កូនខ្មែរជំនាន់ ក្រោយ កុំឱ្យលង់នៅក្នុងកិលេសតណ្ហា ដែលជាប្រការនាំខ្លួនឱ្យ ធ្លាក់ក្នុងភពអន្តរាយ ដ៏ខ្មៅងងិត ។

ប្រលោមចិត្តភាគ ១

នៅតែនឹកនៅតែស្រលាញ់

"ស្នេហាគឺជាការសន្ទនារបស់បេះដូង ហេតុនេះវានឹងឆ្កួត បើវានិយាយតែម្នាក់ឯង..... គឺពរពីសូគ៌ា នៅពេលដែលយើងរកបានគ្នានិយាយរឿងក្នុងចិត្ត ហើយគឺជាស្នេហ៍ពិត នៅពេលដែលគេអាចយល់បានគ្រប់យ៉ាងរបស់យើង រួចកាន់តែកម្រ ដែលរកបានអ្នកយល់ពីអ្វី ដែលយើងកំពុងតែឆ្លងកាត់។ រំភើបតិចៗ តែងំក្នុងបេះដូង កក់ក្តៅបានយូរ... ពេលនិយាយដល់រឿងស្នេហា តើអ្នកណាដែលអ្នកនឹកដល់មុនគេ? មិនថាយ៉ាងណានោះទេ អរគុណដែលព្រមឱ្យខ្ញុំស្រលាញ់ បើទោះជាឈឺចាប់ តែក៏ជាអារម្មណ៍មិនធ្លាប់ជួប ទោះជាស្នេហាបញ្ចប់ ក៏ការចងចាំនៅតែជាមួយខ្ញុំរហូត។ ធ្វើឱ្យថ្ងៃធម្មតាៗក្លាយជាថ្ងៃពិលធ្លាប់ជួប ឆាកជីវិតប្រៀបដូចជាប្រលោមលោក ចប់មួយវគ្គចូលមួយវត្ត ហើយក៏មានវត្តខ្លះ ដែលធ្វើឱ្យយើងបំភ្លេចមិនបាន.... ប្រហែលជាមកពីបានជួបតួអង្គពិសេសណាម្នាក់ ដែលអាចធ្វើឱ្យយើងញញឹមចេញពីដួងចិត្ត ឬក៏យំយែកនៅក្នុងបេះដូង... ចូនកាល ចំពោះតួអង្គខ្លះ យើងមិនចង់នឹកឃើញដល់គេនោះទេ ប៉ុន្តែវត្តមានរបស់គេបានចាក់ជ្រៅ នៅក្នុងអង្គចងចាំរបស់យើងបាត់ទៅហើយ។ កុំចាយក្តីស្រលាញ់ឱ្យអស់ រក្សាសម្រស់របស់វានៅក្នុងបេះដូង និងនៅតែមានគេជារៀងរហូត..."

មុនថ្ងៃហៀបលិច ភាគ១

ដំណើរជីវិតមនុស្សហាក់ដូចជាការធ្វើដំណើរតាមផ្លូវកងចក្រមួយដែលទោះបីយើងចេញឆ្ងាយពីកន្លែងធ្លាប់រស់នៅ ខានជួបមុខមនុស្សដែលយើងធ្លាប់ជាប់យូរយ៉ាងណា ក៏ថ្ងៃណាមួយយើងនឹងបានជួបគេនៅកន្លែងថ្មីផ្សេងទៀត ដោយភាពចៃដន្យ!

អ្នកស្នងកោះ

នារាត្រីកាលយប់១៥កើត ខ្ញុំបានអង្គុយរង់ចាំនារីរបាំគ្រងឈុតនាងនាគនោះ ថានាងនឹងលេចចេញរូបរាងដូចកាលដែលនរៈឃើញឬអត់។ កំពុងតែអង្គុយគិតមិនទាន់បានប៉ុន្មានផងស្រាប់តែសំឡេងភ្លេងពិណពាទ្យបានប្រគំឡើងយ៉ាងរណ្តំពេញផ្ទៃមហាសាគរនាពេលរាត្រី។

ថ្ងៃថ្មីនៅតែមាន ភាគ១

គ្មាននរណាម្នាក់អាចជ្រើសរើសកន្លែងកើតបាន ហើយក៏គ្មាននរណាម្នាក់ដែលល្អឥតខ្ចោះនោះដែរ។ យើងអាចធ្លាប់សាងកំហុស ទទួលភាពបរាជ័យ ធ្លាប់ទទួលការឈឺចាប់ ត្រូវគេមាក់ងាយ ហើយទទួលបានការវាយតម្លៃពីមនុស្សជាច្រើន ប៉ុន្តែថ្ងៃថ្មីនឹងអាចនាំនូវក្ដីសង្ឃឹមថ្មី ហើយយើងនៅតែមានឱកាសក្នុងការច្នៃវាសនាខ្លួនឯងឱ្យបានប្រសើរជាងថ្ងៃម្សិលមិញមិនខានឡើយ។ យើងត្រូវចេះផ្តល់ស្នាមញញឹម និងក្ដីសង្ឃឹមសម្រាប់ខ្លួនឯងជានិច្ច។ សិលា និងកញ្ចនាកើតនៅក្នុងវណ្ណៈផ្សេងគ្នា ជួបរឿងរ៉ាវជីវិតផ្សេងគ្នា ប៉ុន្តែអ្វីដែលពួកគេមានស្រដៀងគ្នានោះគឺ ត្រូវហែលឆ្លងឧបសគ្គជីវិតរាប់សិបជំពូក ដើម្បីទទួលបានជីវិតដែលពួកគេចង់បាន។ តើខ្សែជីវិតអ្នកទាំងពីរនឹងទៅជាយ៉ាងណា?

បេះដូងដាមពណ៌

"គ្រប់យ៉ាងក្នុងជីវិតសុទ្ធតែជាជម្រើស ប៉ុន្តែ... ជម្រើសខ្លះបានធ្វើឱ្យ បេះដូងសល្អបរិសុទ្ធពីកំណើតប្រឡាក់ដាមពណ៌ និងបង្កើតជាសោកនាដកម្ម ទាំងក្នុងជីវិតខ្លួនឯងនិងអ្នកដទៃ!"